Ομιλία Αντώνη Μανιτάκη

Αποσπάσματα της ομιλίας του καθηγητή Αντώνη Μανιτάκη

Το βιβλίο του Μανώλη Βασιλάκη «H Μάστιγα του Θεού» έχει τρία βασικά χαρίσματα:
Είναι αποκαλυπτικό, πλήρως και πειστικά τεκμηριωμένο, συναρπαστικό και ιδιαίτερα διαφωτιστικό.
Αποκαλυπτικό του βίου και των ημερών του ηγέτη της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ελλάδος κ. Χριστόδουλου. Παρέχει μία εντυπωσιακή σε έκταση και τεκμηρίωση εικόνα της προσωπικότητάς του κυρίως μέσα από τα έργα και τους λόγους του. Αποκαλυπτικό του δημόσιου βίου του και όχι βέβαια του ιδιωτικού, της πολιτικής του ιδεολογίας και των πολιτικών του φιλοδοξιών. Αποκαλυπτικό του πάθους που τον διακατέχει για την άσκηση εκκλησιαστικής εξουσίας, της αρχομανίας του, της δημόσιας προβολής του, της επιδειξιομανίας του και της φιλάρεσκης ιδεολογίας του. Αποκαλυπτική για τα βαθύτερα κίνητρα των λόγων και ενεργειών του. Με προκάλυμμα και πρόφαση την Ορθοδοξία και την Εκκλησία του Χριστού και με προπέτασμα τον λόγο του Θεού, ο Χριστόδουλος πολιτικολογεί, ασχολείται μόνον με την εγκόσμια, με του Λαό του Θεού, με το έθνος, το κράτος και την ελληνορθόδοξη ιδεολογία και καθόλου με τα πνευματικά ζητήματα ή με εκείνα ψυχής του πιστού. Κίνητρά του είναι η επιδίωξη της εγκόσμιας δύναμης και της εφήμερης δόξας. Για την ελληνοορθόδοξη ιδεολογία του Χριστόδουλου ο λαός του Θεού ταυτίζεται με τον ελληνικό λαό και ο ελληνικός λαός υπάγεται και υποτάσσεται το Γένος των Ελλήνων και το γένος των Ελλήνων ταυτίζεται με το ελληνικό έθνος και όλα αυτά μαζί υπάρχουν επειδή υπάρχει το κράτος και η Εκκλησία, η οποία ναι μεν ιδρύθηκε από τον Χριστό, υπάρχει όμως τώρα μαζί με το ελληνικό κράτος και χάρις σε αυτό.
Η εξαντλητική παράθεση αποσπασμάτων από τους λόγους του Αρχιεπισκόπου και ο συνεκτικός και αποδεικτικός τρόπος έκθεσης και ο σχολιασμός τους κάνουν επί πλέον το βιβλίο, συναρπαστικό. Διαβάζεται ευχάριστα και εύκολα, διότι τα παραθέματά του έχουν λογική και ιστορική αλληλουχία, υπακούουν σε κάποια λογική, σε αυτή που θέλει να ξεσκεπάσει και να αποδείξει ότι ο λόγος του Χριστόδουλου, είναι τελικά φτηνός, κοινός, ένας ξεπερασμένος εθνικιστικός, λαϊκίστικος και μισαλόδοξος λόγος, εκτός εποχής. Δεν τον φοβάμαι αυτόν τον λόγο, γιατί δεν έχει μέλλον, φθίνει σε απήχηση, δεν συνεγείρει, απλώς φανατίζει ορισμένους και συντηρεί απεγνωσμένα αυτό που ενυπάρχει στην συνείδηση και στις πεποιθήσεις της πλειονότητας των Ελλήνων.
Τέλος, το βιβλίο είναι και διαφωτιστικό διότι μας διαφωτίζει με τρόπο συστηματικό και τεκμηριωμένο για την ιδεολογία της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ελλάδος, γενικά για την κρατικιστική της εξάρτηση και την εξουσιαστική της δομή και την πάγια της ιδεολογία. Διότι, ο λόγος του Χριστόδουλου δεν είναι ένα συγκυριακός, περιστασιακός, προσωπικός λόγος. Αυτός ήταν ανέκαθεν, ιδίως μετά τον Εμφύλιο και επί Χούντας, ο επίσημος, ο μοναδικός λόγος της Εκκλησίας της Ελλάδος. Ο λόγος του δικού μας, του Άνθιμου δεν είναι διαφορετικός ούτε του Καλλίνικου. Ένας λόγος, βαθύτατα κρατικιστικός, εθνικός, εγκόσμιος, ένα λόγος που εκφέρεται πάντα στον όνομα του ελληνικού κράτους και του ελληνικού έθνους, αδιαχώριστος από το Γένος των Ελλήνων. Ο λόγος της Εκκλησίας ολόκληρης από τότε που ιδρύθηκε είναι βαθύτατα εθνικός, όπως είναι όλων των ορθόδοξων εκκλησιών των χωρών των Βαλκανίων. Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ελλάδος ιδρύθηκε από το Ελληνικό κράτος, ως απόδειξη της εθνικής του ανεξαρτησίας. Το αυτοκέφαλο της Εκκλησίας της Ελλάδος και ο διοικητικός αποχωρισμός της από το Οικουμενικό Πατριαρχείο αυτό αποδεικνύει, την αντιστοίχιση του εθνικού κράτους με μια εθνική εκκλησία. Έκτοτε η Εκκλησία της Ελλάδος υπάρχει από το κράτος, ως εθνική και κρατική εκκλησία, εξάρτημα του κράτους και θεσμός κρατικός και άρα συνδεδεμένη και με την πολιτική εξουσία. Υποταγμένη ήταν πάντα στην Πολιτική εξουσία, την οποία άλλοτε κολάκευε και άλλοτε εκβίαζε. Αυτή ήταν και είναι τη ταυτότητά της και αυτός ο λόγος ύπαρξής της.
Τώρα αυτό ο ομφάλιος λώρος κράτους-έθνους- Εκκλησίας, την εποχή της επιβολής των πλουραλιστικών κοινωνιών, της ευρωπαϊκής ενοποίησης και της καλούμενης παγκοσμιοποίησης τείνει να διαρρηχτεί, ο σχετικός εκκλησιαστικός λόγος πνέει τα λοίσθια ή αγωνίζεται να αναπροσαρμοστεί. Η σημερινή δόξα της εθνικής εκκλησιαστικής ιδεολογίας είναι εφήμερη και πρόσκαιρη. Ηττήθηκε στη μάχη που έδωσε για τις ταυτότητες, δεν δικαιώθηκε στο θέμα του ονόματος της Μακεδονίας, έχει χάσει οριστικά την ιερότητά του και δεν αγγίζει κατά βάθος τις ψυχές των πιστών. Διότι είναι ένας λόγος, επιφανειακός και αγοραίος, χωρίς ίχνος θεολογικής ακτινοβολίας. Δεν γεμίζουν οι ψυχές των ορθόδοξων πιστών, των άνεργων και ανερμάτιστων ανθρώπων με λάβαρα και σημαίες, και κυρίως δεν συντείνεις στην δημιουργία ειρηνικής συμβίωσης με τους μετανάστες με κορώνες φανατισμού και μισαλλοδοξίας. Δεν τα αντέχει μακροπρόθεσμα ούτε το ίδιο το σύστημα. Από την ανάγνωση του βιβλίου του Βασιλάκη άντλησα, τελικά, –όσο και αν φαίνεται παράδοξο– κουράγιο και αισιοδοξία για το μέλλον της ελληνικής κοινωνίας. Δεν είναι απλώς μια ηρωική φωνή αντίστασης ή μια καταγγελία, είναι και μια αποκάλυψη και μια απομυθοποίηση ενός θεσμού που απεγνωσμένα κραυγάζει, νοιώθοντας ότι απειλείται η υπόστασή του, η ταυτότητά του.